[dropcap color=“#DD3333″ type=“square“]g[/dropcap]rađanin: Saša Gacik, veteran 63. padobranske brigade
Navršilo se 75 godina od osnivanja padobranske škole Kraljevine Jugoslavije i 70 godina od obnove padobranskih jedinica na ovim prostorima. Prva jedinica formirana je u Bariju (Italija), a sedmočlana ekipa 63. padobranske brigade uputila se tamo što nam je donelo mnogo ushićenja i dirljivih susreta.
Kako je formirana prva jedinica
Padobranska škola formirana je u Pančevu 1. oktobra 1939. godine i do izbijanja rata iškolovala je dve klase padobranaca (1939. i 1940. godine). Škola je trajala godinu dana, klasu su sačinjavali isključivo oficiri i podoficiri dobrovoljci, a nastava je obuhvatala teoretski i praktični deo. 1. klasu padobranske škole završilo je 20. jula 1940. godine 25 polaznika koji su stekli zvanje „padobranac“ i dobili „padobranski znak“. Može se reći da su to prvi oficiri, podoficiri i kaplari koji su osposobljeni za vojnu službu padobranca na našim prostorima. Oni su i preteča padobranske čete koja je formirana naredne godine, kao prva vazdušno-desantna taktička jedinica. Nije poznata sudbina škole tokom aprilskog rata 1941. godine.
Drugi svetski rat
Početak Drugog svetskog rata doveo je do raspada tadašnje države i vojske Jugoslavije, pa su se tek sredinom 1944. godine stekli uslovi za obnovu padobranskih jedinica. Vrhovni komandant Tito je privoleo saveznike da u Italiji obuče i naoružaju 150 padobranaca iz redova partizana, koji će biti upotrebljavani u malim grupama za operacije sabotaža. Padobranska obuka vršena je u savezničkoj padobranskoj školi, u mestu Đoja Del Kole nedaleko od Barija u Italiji.
U želji da oživi sećanje na ove datume, a uz podršku Ministarstva odbrane Republike Srbije i Generalštaba Vojske Srbije, sedmočlana delegacija veterana 63. padobranske brigade uputila se 26. oktobra 2014. godine, avionom preko Rima, na svojevrsno trodnevno hodočašće stazama naših prvih padobranaca u grad Bari u Italiji.
Ambasadori rusko-francusko-srpskog prijateljstva
Delegaciju su činili Vladika Pakračko-slavonski Jovan Ćulibrk (podoficir i rezervista 63. padobranskog bataljona), pukovnik Kuzmanović Nenad i potpukovnik Kovačević Vidoje, obojica u penziji, zastavnik prve klase Janićijević Miroljub kao predstavnik aktivnog sastava 63. padobranskog bataljona i padobranci-veterani Gacik Saša, Kastratović Miodrag i Ivanović Dejan. U Bariju nam se priključio i penzionisani pukovnik Žak Ogar, bivši komandant francuskih specijalnih snaga na Kosovu i Metohiji. Sa obzirom da smo tokom boravka u Italiji uživali i u gostoprimstvu Ruske misije u Bariju (u kojoj radi veteran VDV iz Afganistana – Andrej), može se slobodno reći da smo bili ambasadori tradicionalnog rusko-francusko-srpskog prijateljstva.
Grad Bari, liturgija, grob Svetog Nikole…
Grad Bari je mesto u južnoj Italiji, najpoznatije po svojoj bazilici Svetog Nikole iz 11. veka u kojoj se čuvaju mošti Svetoga. Tokom posete ovoj crkvi, kao delegaciji, ukazana nam je velika čast i ogromno zadovoljstvo da prisustvujemo Svetoj Liturgiji koju je služio naš Vladika Jovan (Ćulibrk). Vladici je sasluživao arhimandrit Avgustin iz ruske misije u Bariju, a neverovatno pevanje mešanog ruskog hora na grobu Svetog Nikole, pored velike ikone ovog Sveca koju je hramu 1327. godine poklonio srpski Kralj Stefan Uroš III Dečanski učinilo je ovaj doživljaj potpuno nestvarnim i neponovljivim. Po odsluženoj liturgiji, Vladika je primio dar ruskih hodočasnika, ikonu Svetog Nikole, koja je namenjena Manastiru Orahovici, u kome je prvo u našoj Crkvi zaživeo praznik prenosa moštiju Svetog Nikole. Prvi dan posete nastavljen je obilaskom Barija i velikog broja znamenitosti ovog mesta.
Počast Žaku Ogaru, spasiocu monahinja manastira Devič
Nakon toga, dragi domaćini u ruskoj misiji organizovali su svečanu večeru za našu delegaciju. Odlučili smo da, iz poštovanja prema svima koju si ikada nosili padobransku uniformu, naravno i u njihovo ime, obučemo naše uniforme i stavimo beretke, na taj način odajući počast i priznanje voljenoj jedinici i svim njenim bivšim i sadašnjim pripadnicima. Tokom svečane večere, posebnu pažnju posvetili smo druženju sa Žakom Ogarom, velikim prijateljem Srba i Srbije, bivšim pukovnikom Legije stranaca i komandantom francuskih specijalnih jedinica na Kosovu i Metohiji nakon potpisivanja kumanovskog sporazuma 1999. godine. Pukovnik u penziji Žak Ogar nosilac je francuske Legije časti i srpskog ordena Svetog Save, koji mu je SPC dodelila za iskazanu požrtvovanost tokom spašavanja monahinja i manastira Devič. Takođe, uspostavljajući barikade na mostu u Kosovskoj Mitrovici, zaslužan je za zaštitu i opstanak srpskog naroda na severu Kosova i Metohije.
Pukovnik Žak Ogar, nezadovoljan načinom na koji se francuska država ophodila prema situaciji na Kosovu i Metohiji, napustio je aktivnu vojnu službu krajem 1999. godine i nakon toga se posvetio borbi protiv nepravde koja je načinjena nad srpskim narodom u našoj južnoj pokrajini. Zbog svega toga, Udruženje veterana 63. padobranske brigade uručilo je pukovniku Ogaru „Zlatnu Plaketu“, najveće priznanje koje naše udruženje dodeljuje najzaslužnijim pojedincima i institucijama.
Podzemni grad u Đoja Del Kole
Drugog dana programa, 28. oktobra, planiran je obilazak varošice Đoja Del Kole, mesta u kome su obučavani pripadnici 1. padobranskog bataljona i središnje tačke naših aktivnosti na ovom putovanju. Na preporuku oca Andreja, nastojatelja Ruske misije u kojoj smo bili smešteni, odlučili smo da usput posetimo i obližnji grad Materu, tzv. „Podzemni grad“ koji se nalazi na Uneskovoj listi svetske kulturne baštine od 1993. godine. Prvi susret sa mestom je bio neverovatan, jer je sve podsećalo na neke od mitskih gradova iz epske fantastike. Mesto na litici visokog kanjona koje je stvorila reka Gravina, sastojalo se od stotina pećina koje su ljudskom rukom ukopavane duboko u stene na sve strane. Iznad pećina, ovako proširivanim i prilagođavanim za boravak ljudi, na neki nedokučiv način građane su male prostorije, kućice, dvorišta, kameni zidovi, odvodi za kišnicu, bez ikakvog logičnog reda i smisla, prateći samo konfiguraciju terena i maštu svojih stvaralaca. Ovaj podzemni grad, nastao u 3. veku pne, sem prostorija za stanovanje, imao je i svoja svetilišta i manastire sa i danas očuvanim predivnim freskama iz 8. veka, zatim prostrana kupatila, prostorije za pripremu i čuvanje hrane, kanale za dovod i rupe za skladištenje vode… Interesantno je da su sve do 1974. godine neki od stanovnika Matere i dalje živeli u ovim rukom klesanim pećinama. Na ovom mestu je poznati glumac i režiser Mel Gibson snimio holivudski blokbaster „Stradanje Isusovo“. Takođe, prepuno simbolike vezane za naše putovanje, Matera je prvi grad u Italiji čiji su se stanovnici 21. septembra 1943. godine podigli protiv okupacije nacista.
Nakon kraćeg odmora u Materi, krenuli smo put Đoja Del Kole. Istoimena vazdušna baza udaljena je 4 km od ovog mesta i trenutno je dom italijanske 36. eskadrile aviona lovaca Eurofajter. Tokom drugog svetskog rata ovaj, tada aerodrom, pao je u ruke britanskoj armiji oktobra 1943. godine, a korišćen je od strane amerikanaca za misije lovaca P-38, P-40 i bombar6dera B-24, prevoz trupa, municije i namirnica. Takođe, za nas najznačajnije, služio je i kao centar za obuku padobranaca, među kojima su bili i oni sa naših prostora, a od kojih je kasnije, nakon obuke, formiran 1. padobranski bataljon. Tu smo, uz neizbežno fotografisanje pored aviona, evocirali uspomene na ta davna vremena, ponosni i srećni što smo, kao čuvari tradicije, uspešno izveli i ovaj dodeljeni zadatak.
Po povratku u Bari, ponovo smo posetili baziliku Svetog Nikole i poklonili se moštima ovog sveca.
Monte Kasino, mesto istorijske bitke
Posetili smo i Katedralu u Bariju u kojoj je pohranjeno sačuvano telo Svete Kolumbe, koje na čudesni način, u staklenom sarkofagu leži netaknuto već 17 vekova.
Trećeg, poslednjeg dana našeg putovanja, nakon doručka smo se oprostili sa našim dragim domaćinima iz Ruske misije i pukovnikom Ogarom te uputili ka Rimu, na naš povratni let avionom za Beograd. Naravno, želeći da se prisetimo svega iz perioda osnivanja 1. padobranskog bataljona, nismo propustili priliku da posetimo i mesto jedne od najvećih bitaka 2. svetskog rata, čuveni Monte Kasino. U bici za Monte Kasino učestvovalo je 240.000 savezničkih vojnika, 1.900 tenkova i 4.000 aviona. Nemci su liniju branili sa 140.000 ljudi i nepoznatim brojem tenkova i topova. Grad Kasino, nacisti su odabrali za centar poslednje odbrane Rima, na tzv. Gustav liniji, koja se protezala od Jadranskog do Tirenskog mora. Na brdu iznad grada, nalazio se velelepni manastir iz 6. veka, opatija Monte Kasino. Pogrešno smatrajući da se Nemci kriju u njemu, saveznici su pokrenuli masovno bombardovanje i 15. februara 1944. godine na opatiju su bacili preko 1.400 tona bombi, tom prilikom ga srušivši do temelja. Tek tada, nemački padobranci zauzeli su položaje u srušenom manastiru i držali poziciju tokom 123 dana, uspešno odolevajući svim napadima saveznika i nanoseći im stravične gubitke. Tokom četiri bitke za Monte Kasino, poginulo je 55.000 vojnika na strani saveznika i oko 20.000 Nemaca, a ukupno je u kampanji za oslobađanje Rima poginulo 105.000 ljudi. Manastir je potpuno obnovljen tek 1964. godine i danas fascinira svojom položajem, bogatstvom i istorijom.
Najpre smo posetili istorijski muzej bitke u gradu Kasino. Ispred ulaza nalazi se spomenik poljskom generalu Vladislavu Andersu koji je sa svojim trupama nakon četiri meseca teških borbi, na kraju i oslobodio Monte Kasino. Uprkos tome što je muzej zatvoren u periodu od 1. oktobra do 1. marta, kustos nas je uveo i obezbedio turu sa vodičem kroz četrnaest soba sa multimedijalnim sadržajem vezanim za okolnosti i tok same bitke. Ispred same zgrade, nalazi se relikvija iz tog doba, američki tenk M-10 ”Volverin” okružen bodljikavom žicom. Unutrašnjost muzeja napravljena je sa tematskim sobama i posebnom muzikom, filmovima i naracijom za svaki od događaja koji opisuju. Posebno je interesantan deo gde, nalik hologramima, saveznički i nemački oficiri na bojištu opisuju svoje viđenje situacije i tok same bitke. Uz autentične artefakte iz tog vremena, puške, šlemove, delove granata i vojne opreme i sjajne audio-vizuelne efekte, pola sata koliko je trajala ova tura prošlo je kao sekund.
Nakon toga, uputili smo se u obilazak obnovljene opatije Monte Kasino, dominantnim i velelepnim objektom iznad grada, poznatom po tome što je na tom mestu u VI veku živeo jedan od osnivača monaštva, Sveti Benedikt. Ogromna građevina, iako spolja više liči na tvrđavu, unutra je prava oaza mira i umetnosti, sa eksterijerom i enterijerom od kojih zastaje dah. Pogled koji u rano popodne puca sa terase opatije prema dolini je nestvaran i nezaboravan. Dvorište manastira ima nekoliko predivnih vrtova sa fontanama i cvećem, a grandiozne stepenice sa kipovima koje vode od terase do same crkve takođe su nešto što se viđa samo u bajkama ili epskim filmovima. Mermerne statue svetaca ukrašavaju unutrašnje zidove dvorišta, a na kraju kad pomislite da ovo sve ne može biti lepše i grandioznije, ulazite u crkvu. Crkva je priča za sebe, potpuno razoružava i ostavlja vas bez reči. Ceo enterijer urađen u baroknom stilu, presvučen je zlatom i ukrasima. Mermerni stubovi urađeni su slaganjem i uklapanjem raznobojnih mermernih elemenata, svuda su statue, reljefi i mozaici, igra svetlosti i senke sve ovo čini još čudnijim i fantastičnijim. Nisam siguran koliko sve ovo pomaže vernicima da se približe Bogu, ali definitivno je nešto što treba videti i doživeti. Mislim da je prosto nemoguće shvatiti kako su neumorni graditelji uspeli da ovo sve iz pepela obnove za samo dvadeset godina. Prepuni utisaka, uz poslednje zajedničko fotografisanje ispred ulaza u opatiju na kojoj je na latinskom napisano PAX (Mir), sa identičnom porukom mira, priveli smo kraju naše putovanje.
Sa svakog mesta sakupljen po kamen
Simbolično, prikupili smo na svakom od ovih mesta po kamen koji će biti uzidan u temelje jedne nove crkve. Identično, kao što je i po deo svakoga od nas padobranaca nepovratno uzidan u temelje naše voljene 63. padobranske brigade.
Za kraj, izgovorimo ono što se čuje uvek kad radimo nešto bratski i složno kao jedan: Za otadžbinu, za druga, za pušku, za vojničku i ratničku čast, padobranci 63. padobranske brigade – RADE!!!