Tokom Prvog svetskog rata i balkanskih ratova, nekadašnji Pčinjski srez, sa sedištem u Vranju, bio je poprište borbi manjeg obima nego u drugim delovima zemlje. U Vranju i okolini nekada su postojala i ratna groblja na kojima su bili sahranjeni srpski, saveznički i neprijateljski vojnici, kao i pripadnici stranih medicinskih misija.
Istoričar-savetnik dr Nenad Lajbenšperger u svom radu „Ratnički grobovi iz balkanskih ratova i Prvog svetskog rata u nekadašnjem Pčinjskom srezu“, navodi da su u tim borbama vojnici gubili svoje živote i bili sahranjivani uglavnom na postojećim grobljima. Deo vojnika je umro u Rezervnoj vojnoj bolnici od rana zadobijenih u borbama, a deo je podlegao zaraznim bolestima koje su se u tom periodu širile Srbijom.
„Nakon ratnih sukoba, u Pčinjskom srezu su u 12 naselja postojala ratna groblja na kojima su bili sahranjeni srpski, saveznički i neprijateljski vojnici, kao i pripadnici stranih medicinskih misija. Najveće ratničko groblje nalazilo se u Vranju, u okviru Šapranačkog groblja, na kojem je 1989. godine podignuta Spomen kosturnica u kojoj su smešteni posmrtni ostaci poginulih vojnika“ – navodi Lajbenšperger.
Prema nepotpunim podacima, Bugari su u Vranju i okolnim selima i mestima kao što su Ristovac, Moštanica, Neradovac, Vranjska Banja ubili na stotine meštana. Oni su zauzeli Vranje 16. oktobra 1915. godine, nakon čega je grad postao deo bugarske Moravske vojno-inspekcijske oblasti.
Lokalno stanovništvo je bilo stalno podvrgnuto represiji bugarskog okupatora, suočavajući se sa okrutnim zločinima. Nakon sukoba kod Vrtogoša i Dubnice, vojne jedinice Sedmog pešadijskog puka Dunavske divizije, koje je predvodio potpukovnik Dušan Simović, 4. oktobra 1918. godine, oslobodile su Vranje, što je donelo osećaj slobode lokalnom stanovništvu.
Spomen kosturnica na Šapranačkom groblju u Vranju je mesto gde se održava glavna svečanost u spomen oslobodiocima Vranja u Prvom svetskom ratu.
M.T.