Svojim herojskim nastupanjem, uprkos jakoj zimi i lošim terenskim uslovima, jedinice Šumadijskog korpusa i srpskih dobrovoljaca, nakon pet dana borbi, doneli su slobodu Vranju od turske okupacije duge 422 godine. 31. januara 1878. godine konačnu slobodu dočekalo je nešto više od 8.000 ljudi u ovom gradu.
Po hladnom zimskom vremenu, u grad su prvo ušle trupe Dobrovoljačkog korpusa, nakon čega su im se pridružile snage predvođene Radomirom Putnikom, koji je nastavio da progoni okupatora južno od Vranja. Oko 13 sati, komandant Šumadijskog korpusa, general Jovan Belimarković, svečano je ušao u Vranje. Ramiz-paša, istaknuti turski feudalac, predao je grad u ime Turaka a 48 oficira i više od 2000 turskih vojnika predalo se srpskoj vojsci.
Prema istorijskim podacima, dve pobede bile su presudne za ulazak u Vranje i njegovo oslobođenje – vis Čavrljuga, severno od Vranja, i selo Ranutovac. Sa 7.000 vojnika, jednim eskadronom konjice i 22 topa, komandant Šumadijskog korpusa, general Jovan Belimarković, stao je pred izazov Turske armije pod komandom generala Asaf Paše, koja je brojala 10.000 vojnika.
Odlučujuća bitka odigrala se 31. januara 1878. godine, gde su Turci, vodivši se svojom strateškom prednošću i brojčanom nadmoći, prvi krenuli u napad oko 10.30 sati. Njihov napad prisilio je srpsku vojsku da se povuče ka Bresničkom polju i prema Vladičinom Hanu. Tokom večeri, srpski vojnici su uspeli da uđu u Vranje, dok se turska vojska povlačila prema Pljačkovici. Narednog dana, borbe su se nastavile na tom brdsko-planinskom terenu.
Nakon potpisivanja mirovnog sporazuma između Rusije i Turske 3. marta 1878. godine, Vranje je bilo planirano da postane deo Kneževine Bugarske. Međutim, građani Vranja su intervenisali slanjem pisma knezu Milanu Obrenoviću, izražavajući želju da Vranje ostane pod srpskom vlašću.
U sukobima za oslobađanje Vranja, 122 srpska vojnika izgubila su živote, dok je njih 229 bilo ranjeno. Turska vojska pretrpela je gubitak od oko 500 vojnika.
Spomenik “Čika Mitke” kao simbol srpskog vojnika
U januaru 1900. godine povodom oslobođenja grada, organizovana je zabava a kao ulaznica ostavljao se dobrovoljni prilog za podizanja spomenika poginulim borcima, a sam general Belimarković je tada doprineo sa 2.000 dinara. Vajar Simeon Roksandić iz Beograda izradio je spomenik, koji je postavljen 1903. godine.
„Čika Mitke“ nije posvećen određenoj osobi već predstavlja srpskog vojnika. Bugarski okupatori su spomenik rušili dva puta, u Prvom i u Drugom svetskom ratu, ali je spomenik uvek ponovo dizan. I dan danas je teško oštećen.
Na njemu su, osim Belimarkovićevog, uklesana imena još 118 starešina, redova i dobrovoljaca palim u borbama sa Turcima. Spomenik se nalazi na vranjskom Trgu Republike, u neposrednoj blizini zgrade Načelstva.
M.T.